sábado, 8 de abril de 2017

Erraldoi baten heriotza.Oriongo astigarra 2ºatala.


Martxoak 21 ean, ia udaberriaren hasierarekin GAN- NIK ( Nafarroako ingurumen kudeaketa) bi teknikariekin joan nintzen,erraldoi honek betirako hiltzea sahiesteko.

Argazkian ikus daiteke nere juntakide Txapis jarri zuen hesi elektrikoa,landare txikiak babesteko. Pasaden udazkenean erori egin ziren haziak orain hasten bait dira esnatzen.
Babes hori gabe, abereak batez ere, guziek janen zituen.Oreinak, orkatzak eta erbiak berdin egiten ahal dute,dena den.Jan egin nahi badute, hasiak ez du arazorik sortzen.



Miguel Ángel, ziriak ateratzen
 Badira aukera ezberdinak zuhaitzaren material genetikoa salbuan jartzeko. 

Lehenbizikoa da niri gehien gustokoa dudana; hau da,ziriak atera. Ziriak adar txiki eta indartsuak dira,egoeran onean, eta  saiatzen da  haunditzeko hormonen bidez,eta lur on batean, zainak ateratzea.
Zuhaitz honen klon bat lortuko genuke. Zuhaitz bera,gen berdinekin. Modu honetan, birsortze bat lortuko genuke.






Miguel Ángel eta Arturo ( GAN- NIK)


Hala ere, astigarra ez da izaten zirien metodoarekin zainak aisa ateratzen duten espezie horietako bat. Horregatik bertze alternatiba batzuk ere planteatzen dira.





Astigarraren ziriak.

 Bertze aukera bat izanen zen orain adarburuaren inguruan ateratzen ari diren landare txikiak salbuan jartzea.Orain xamurrak dira,eta pertson bate pisua ere aguantatuko zuten, baina hagitz debora guttian, gogortzen hasiko dira eta ez zen komenigarria izanen inor sartzea zanpatzearena sahiesteko.


Pentsatu da ere batzuk toki berean uztea, eta tutore zein odi bereziekin babestea. Bertzela belarjaleak ez zuten bat ere utziko.Aldiz berean haizea eta argiapasatzen utzi beharko dute,bertan ez egosteko. Odiak ere, itzala ematen diete, astigar txikiak sentikorrak bait  dira bereziki eguzkiari.

 Aukera hau ez da txarra,hazia jaio den tokian hauditzenbait da euren haziak indartsu aterako bait dira.
 Nahiz eta asko babestu, gure helburua da zuhaitz on bat ateratzea hil den astigarra ordezkatzeko.

Konponbide honen arazoa izanen zen astigarraren material genetikoa, 50% koa izanen zela,eta ez  100% koa ziriekin gertatuko zen bezala.


Astigarraren semealaba bat.



Hirugarren aukera, hartu genituen haziak ernamuintzea da. Ez da aisa izanen, ernamuintzeko gaitasuna agudo galtzen bait dute ongi babestutak ez badaude.



Pasaden udazkeneko haziak
Oraindik bi aukera izanen genituen; Txerto bat  epaitondoanegin, eta loreontzi batean landareak handik hartu eta landatu. Modu honetan zaintzeko baldintzak hoberenak izanen ziren, eta egunen batean horietako bat hartuko genuke jaio ziren tokira birlandatzeko.




Astigarraren landare txikiak, landarejaletik  urrun.
 Lan egiten genuen bitartan, eta toki berean, urubio baten egagropila aurkitu genuen. Urubioa da Iratin dugun arrapakari arruntena, eta egagrópilak jan duten eta ezin izan duten ongi digeritu horien hondarrak, ahoatik botatak, zilindro baten antza. Gaueko guziak egiten dituzte,zein eguneko batzuk.

Argazki honetan ikusten ahl da gure urubioa basasagu ( Apodemus sylvaticus) jan zituela ikus dezakegu, eta horien izterezurra argi ta garbi ikusten da.

Urubio baten egagropila
 Oriongo astigarra izandako zuhaitz bikain  honen salbatzeko saiakera hau kontatzen jarraituko dut, bere galera guttitzeko asmoz.

Laister arte!

 2017ko Jorraila

Ziriak behin hartutak,GAN- NIK taldea ibai legarrrean jarri dituzte, hazkunde hormonekin eta etengabeko hezetasunekin, ea horietako batzuk zainak ateratzen duten.





Zirien prestaketa

.Hemendik guttira jakinen dugu ea dugun aukera ala ez, modu honekin zuhaitzak lortzeko.

Jarraituko du...


domingo, 26 de febrero de 2017

Erraldoi baten heriotza. Oriongo astigarra.


Oriongo astigarra
 Duela urte bat gutti gora behera,enkargu bat heldu zitzaidan interpretazio panel bat egiteko, bi zuhaitz monumental elkarrekin oinez lotzeko. Aezkoako ibarrean lau ditugu,denak Aezkoamendian.
 Ibilbide honetan horietako bi  ikusiko ziren; Oriongo Astigar (acer campestre) eta urritzak. Ibilbide motza izan behar zen,aisa,umeei zein adinako pertsonendako eskeintzeko, baita denbora aunitz ez duten pertsonentzat ere bai.
Orduan, marraztu nuen panelean jartzeko, argazki xinple bat baino balore gehiago emateko.


Hau da egin genuen panela, orain zahar xamarra geratu dela,inork ez bait zuen asmatzen hau gertatzenahal zenik.


Zuhaitz monumentalen ibilbidea (Irati,  Aezkoa ibarra)
 
Pasaden otsailaren 15 ean, Nafarroako gobernuko inguruko mendizainak,lagunak direla,aipatu zidaten gertatutakoa. Ez dakit jasan ditugun haize bortitzak izaten ahal diren arduradunak,baina egia da ere, bertze tokietan zuhaitz asko apurtu direla, baina haizegoa jo zuen,eta hegoalderuntz botata zegoen. Erorita dago iparhaizearekin eroriko zen bezala. Baliteke enborraren barruko egiturarengatik,azkenean,alde batera erortzea nahiz eta bertzaldetik haizea jo.






Dinamita kartutxo bat sartu ziotela ematen zuen.Hirutan apurtu egin da. Aurretik ez zioten adar idorrarik ikusten, gaixorik zegoela azalduz,eta oraindik ikusten ahal dira kimu fresko eta osasuntsuak,inoiz helduko ez den udaberri bateri itxoiten.




 Begiratzen badugu barrukaldean geratu dena, bistan da puska batean intsektu Xilofagoak jaten ari zirela,eta bertzen puska batean egur deskonposatzaile onddoz jota zegoela.
. Ez dut uste  berez ez bata ez bertzea heriotzaeragin diotenik, baizik eta gaixotasun hauek akaso atera ziren iadanik gaixorik zegoelako.
Intsektu xilofagoak egindako zuloak

Onddo hildako egurraren deskonposatzaileak

Azken finean,zuhaitz honek 300 urte baino gehiago zituen,bere espeziaren muga 100 urteetan dagoenean.
Imajinatzen ahal duzue 300 urteko pertson bat aurkitzea? Ez dut uste askoz itxura hobea izanen zuenik..
Irakurri dut astigarrez egiten ziren ateetatik espiritu gaixtoak ezin zirela pasa,eta umetxikiei euren hostoen zehar pasa arazten zirela urte gehiago bizitzeko.





Hala ere, lagun honen patua ez da motozerra izanen.
Mendizainak eta Ni,Aezkoako batzarkide bezala,pentsatzen dugu hobe dela bertan geratzea, eta posible bada, bertako bertze bat landatzea, kanpotik ekarri baino.

Ikusi nahiko nuke udaberrialdera bere haziren bat ea ernamuintzen den, eta modu honetan bere material genetiko bera izanen zen bertan irauten duena.Polita izanenzen bere ordezkoa landatzea, aberetikik babestuta,eta bertze 300 urte jarraitzea.





300urte oxígeno, aterpea, itzala eta elikagaia eman ondoren, eta neurezinak diren bertze gauza batzuk,gure espiritua alaitzea adibide bat izatea gauzak lasaiago egiteko,lagun bat joan zaigu. Iratiko oihana, oihana bezela irauten zuen  garai hartako zuhaitz bat
Bizitza darrai.
Ehunkako urte zituen Oriongo astigarren haziak